Τ' αντρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δε λογιέται
ΤΑ ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΑ ΜΝΗΜΑΤΑ
Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα του 1955-1959 για την απαλλαγή της Κύπρου από το Βρετανικό ζυγό, οι αποικιοκράτες κατασκεύασαν στις κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας ένα μικρό κοιμητήριο που έμεινε στην Ιστορία με την ονομασία "Φυλακισμένα Μνήματα". Είναι ένας στενός χώρος δίπλα από τα κελιά των μελλοθανάτων και την αγχόνη, περιτριγυρισμένος από ψηλούς τοίχους με τεμάχια γυαλιών στο πάνω μέρος τους. Εδώ αποφασίστηκε, επί Κυβερνήτη Τζων Χαρντιγκ, να θάβουν τους απαγχονιζόμενους καθώς και ηγετικές μορφές της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ που σκοτώνονταν σε μάχες, για να μη μετατρέπονται οι κηδείες τους σε μαζικά συλλαλητήρια και μαχητικές διαδηλώσεις).
Στα Φυλακισμένα Μνήματα είναι θαμμένοι δεκατρείς ηρωομάρτυρες, από τους οποίους οι εννιά εκτελέστηκαν με απαγχονισμό στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας, τρεις έπεσαν στο πεδίο της μάχης και ένας πέθανε σε στρατιωτικό νοσοκομείο, μετά τον τραυματισμό του σε μάχη. Το μοναδικό τους έγκλημα ήταν η αγάπη τους για την ελευθερία.
Οι ηρωομάρτυρες της αγχόνης, παρά τα φρικτά και απάνθρωπα σωματικά και ψυχικά μαρτύρια από την ώρα της σύλληψης μέχρι την ώρα της εκτέλεσης, δε λύγισαν. Με ακμαίο το ηθικό και ακλόνητη την πίστη αντιμετώπιζαν κάθε μέρα τη μεγάλη τους δοκιμασία. Κι όταν έφτασε η πιο κρίσιμη ώρα, βάδισαν προς την αγχόνη ευθυτενείς και αγέρωχοι, ψάλλοντας θρησκευτικά άσματα και τον εθνικό Ύμνο, ενώ άλλοι κρατούμενοι αγωνιστές τους ενθάρρυναν με πατριωτικά συνθήματα και τραγούδια.
Η κηδεία γινόταν αμέσως μετά τον απαγχονισμό. Μοναδική παρουσία εκείνη του ιερέα των φυλακών που έψαλλε τη νεκρώσιμη ακολουθία έξω από την κλειστή είσοδο του κοιμητηρίου. Ύστερα οι Άγγλοι τους έθαβαν, χωρίς να παρευρίσκεται κανένας Ελληνοκύπριος, ούτε μάνα, ούτε πατέρας. Οι γονείς προσκύνησαν τους τάφους των παιδιών τους μετά το τέλος του αγώνα.
Οι εννιά απαγχονισθέντες, όλοι τους νέοι ηλικίας 19-24 ετών, είναι με τη σειρά που εκτελέστηκαν:
Μιχαλάκης Καραολής
Ανδρέας Δημητρίου
(Απαγχονίστηκαν μαζί στις 10/5/1956)
Ιάκωβος Πατάτσος
Ανδρέας Ζάκος
Χαρίλαος Μιχαήλ
(Απαγχονίστηκαν μαζί στις 9/8/1956)
Μιχαήλ Κουτσόφτας
Ανδρέας Ζάκος
Ανδρέας Παναγίδης
(Απαγχονίστηκαν μαζί στις 21/9/1956)
Ευαγόρας Παλληκαρίδης
(Απαγχονίστηκε στις 14/3/1957)
Στα Φυλακισμένα Μνήματα αναπαύονται ακόμα τέσσερα παλικάρια της ΕΟΚΑ, που με την ηρωική τους δράση εξέπληξαν και αυτούς τους κατακτητές. Οι Άγγλοι αρνήθηκαν να δώσουν τις σωρούς των ηρώων στις οικογένειές τους, Φοβούμενοι τις λαϊκές εκδηλώσεις κατά την κηδεία τους. Τους έθαψαν στο κοιμητήριο των φυλακών, όπως τους ήρωες της αγχόνης. Οι τέσσερις ήρωες είναι οι ακόλουθοι:
Μάρκος Δράκος
Γρηγόρης Αυξεντίου
Στυλιανός Λένας
Κυριάκος Μάτσης
(Απαγχονίστηκαν μαζί στις 21/9/1956)
Σε τέσσερις τάφους του κοιμητηρίου των Κεντρικών Φυλακών οι Άγγλοι έθαψαν οκτώ νεκρούς για εξοικονόμηση χώρου. Στον ίδιο τάφο βρίσκονται ανά δύο οι:
Ανδρέας Δημητρίου και Στυλιανός Λένας
Ανδρέας Ζάκος και Κυριάκος Μάτσης
Ανδρέας Παναγίδης και Μιχαήλ Κουτσόφτας
Γρηγόρης Αυξεντίου κσι Ευαγόρας Παλληκαρίδης
Με το τέλος του αγώνα τα Φυλακισμένα Μνήματα έγιναν τόπος ιερού προσκυνήματος, μνημείο ηρωισμού και αντίστασης κατά των δυνάμεων της βίας και της τρομοκρατίας, ναός ιερός της ελευθερίας θεμελιωμένος στα κόκκαλα των αθανάτων παλικαριών της ΕΟΚΑ. Την αθανασία τους δηλώνει επιγραφή στον τοίχο του βάθους του κοιμητηρίου:
Θέλω να αναφερθώ στον τελευταίο απαγχονισμένο των ηρώων της ΕΟΚΑ.
Λεγόταν Ευαγόρας Παλληκαρίδης, στα κυπριακά τον έλεγαν Βαγορή.
Μαθητής ακόμα 17χρονος, έλαβε μέρος στην αντίσταση κατά των κατακτητών Άγγλων. Την ημέρα της στέψης της Βασίλισσας Ελισάβετ, οι κατακτητές ανάρτησαν την βρετανική σημαία στο σχολείο του και αυτός την κατέβασε. Από εκεί ξεκινάει ο αγώνας του.
Την νύκτα της 18 Δεκεμβρίου 1956 (18 ετών) συνελήφθηκε από τους Αγγλους μαζί με άλλους συντρόφους του μεταφέροντας οπλισμό κοντά στο χωριό Λυσός στην Πάφο.
Στις 25 Φεβρουαρίου 1957 κατηγορήθηκε για μεταφορά πυροβόλου όπλου (bren-gun), αψηφώντας τις επιπτώσεις παραδέχτηκε ενοχή, και καταδικάστηκε σε θάνατο.
Της καταδίκης ακολούθησαν πολλές διαμαρτυρίες τόσον από την Κύπρο όσο και από το εξωτερικό. Εγινε αίτηση χάριτος προς την βασίλισσα των Αγγλων κατακτητών, αλλά στην "τρυφερή" καρδιά της 30-χρονης μητέρας και βασίλισσας δεν βρέθηκε εκείνο το ίχνος ανθρωπιάς που χρειαζόταν για να δώσει χάριν. Έγινε μια παγκόσμια κατακραυγή, ακόμα και ο πρόεδρος των ΗΠΑ ζήτησε να γίνει μετατροπή της ποινής.
Ήταν όμως ήδη καταδικασμένος ο Ευαγόρας, από τα βασανιστήρια των Άγγλων για να αποκαλύψει τους συνδέσμους του, είχε τυφλωθεί σχεδόν και είχε χάσει μερικά δάκτυλα….
Και καλύτερα έτσι! Γιατί ο Ευαγόρας, η ψυχή της Κύπρου, ποτέ δεν θα άντεχε τον οίκτο του κατακτητή, ... την ντροπή της χάριτος. Γιατί ο "Βαγορής" διψούσε για τον θάνατο που φέρνει λευτεριά, ... γιατί ο χείμαρρος που λέμε "Βαγορή" έπρεπε να ακολουθήσει την μοιραία του πορεία προς την ελευθερία και την αθανασία.
Ο Βαγορής απαγχονίστηκε τα μεσάνυχτα της 13ης Μαρτίου 1957.
Ηταν 18 ετών.
Είναι αθάνατος.
Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα του 1955-1959 για την απαλλαγή της Κύπρου από το Βρετανικό ζυγό, οι αποικιοκράτες κατασκεύασαν στις κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας ένα μικρό κοιμητήριο που έμεινε στην Ιστορία με την ονομασία "Φυλακισμένα Μνήματα". Είναι ένας στενός χώρος δίπλα από τα κελιά των μελλοθανάτων και την αγχόνη, περιτριγυρισμένος από ψηλούς τοίχους με τεμάχια γυαλιών στο πάνω μέρος τους. Εδώ αποφασίστηκε, επί Κυβερνήτη Τζων Χαρντιγκ, να θάβουν τους απαγχονιζόμενους καθώς και ηγετικές μορφές της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ που σκοτώνονταν σε μάχες, για να μη μετατρέπονται οι κηδείες τους σε μαζικά συλλαλητήρια και μαχητικές διαδηλώσεις).
Στα Φυλακισμένα Μνήματα είναι θαμμένοι δεκατρείς ηρωομάρτυρες, από τους οποίους οι εννιά εκτελέστηκαν με απαγχονισμό στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας, τρεις έπεσαν στο πεδίο της μάχης και ένας πέθανε σε στρατιωτικό νοσοκομείο, μετά τον τραυματισμό του σε μάχη. Το μοναδικό τους έγκλημα ήταν η αγάπη τους για την ελευθερία.
Οι ηρωομάρτυρες της αγχόνης, παρά τα φρικτά και απάνθρωπα σωματικά και ψυχικά μαρτύρια από την ώρα της σύλληψης μέχρι την ώρα της εκτέλεσης, δε λύγισαν. Με ακμαίο το ηθικό και ακλόνητη την πίστη αντιμετώπιζαν κάθε μέρα τη μεγάλη τους δοκιμασία. Κι όταν έφτασε η πιο κρίσιμη ώρα, βάδισαν προς την αγχόνη ευθυτενείς και αγέρωχοι, ψάλλοντας θρησκευτικά άσματα και τον εθνικό Ύμνο, ενώ άλλοι κρατούμενοι αγωνιστές τους ενθάρρυναν με πατριωτικά συνθήματα και τραγούδια.
Η κηδεία γινόταν αμέσως μετά τον απαγχονισμό. Μοναδική παρουσία εκείνη του ιερέα των φυλακών που έψαλλε τη νεκρώσιμη ακολουθία έξω από την κλειστή είσοδο του κοιμητηρίου. Ύστερα οι Άγγλοι τους έθαβαν, χωρίς να παρευρίσκεται κανένας Ελληνοκύπριος, ούτε μάνα, ούτε πατέρας. Οι γονείς προσκύνησαν τους τάφους των παιδιών τους μετά το τέλος του αγώνα.
Οι εννιά απαγχονισθέντες, όλοι τους νέοι ηλικίας 19-24 ετών, είναι με τη σειρά που εκτελέστηκαν:
Μιχαλάκης Καραολής
Ανδρέας Δημητρίου
(Απαγχονίστηκαν μαζί στις 10/5/1956)
Ιάκωβος Πατάτσος
Ανδρέας Ζάκος
Χαρίλαος Μιχαήλ
(Απαγχονίστηκαν μαζί στις 9/8/1956)
Μιχαήλ Κουτσόφτας
Ανδρέας Ζάκος
Ανδρέας Παναγίδης
(Απαγχονίστηκαν μαζί στις 21/9/1956)
Ευαγόρας Παλληκαρίδης
(Απαγχονίστηκε στις 14/3/1957)
Στα Φυλακισμένα Μνήματα αναπαύονται ακόμα τέσσερα παλικάρια της ΕΟΚΑ, που με την ηρωική τους δράση εξέπληξαν και αυτούς τους κατακτητές. Οι Άγγλοι αρνήθηκαν να δώσουν τις σωρούς των ηρώων στις οικογένειές τους, Φοβούμενοι τις λαϊκές εκδηλώσεις κατά την κηδεία τους. Τους έθαψαν στο κοιμητήριο των φυλακών, όπως τους ήρωες της αγχόνης. Οι τέσσερις ήρωες είναι οι ακόλουθοι:
Μάρκος Δράκος
Γρηγόρης Αυξεντίου
Στυλιανός Λένας
Κυριάκος Μάτσης
(Απαγχονίστηκαν μαζί στις 21/9/1956)
Σε τέσσερις τάφους του κοιμητηρίου των Κεντρικών Φυλακών οι Άγγλοι έθαψαν οκτώ νεκρούς για εξοικονόμηση χώρου. Στον ίδιο τάφο βρίσκονται ανά δύο οι:
Ανδρέας Δημητρίου και Στυλιανός Λένας
Ανδρέας Ζάκος και Κυριάκος Μάτσης
Ανδρέας Παναγίδης και Μιχαήλ Κουτσόφτας
Γρηγόρης Αυξεντίου κσι Ευαγόρας Παλληκαρίδης
Με το τέλος του αγώνα τα Φυλακισμένα Μνήματα έγιναν τόπος ιερού προσκυνήματος, μνημείο ηρωισμού και αντίστασης κατά των δυνάμεων της βίας και της τρομοκρατίας, ναός ιερός της ελευθερίας θεμελιωμένος στα κόκκαλα των αθανάτων παλικαριών της ΕΟΚΑ. Την αθανασία τους δηλώνει επιγραφή στον τοίχο του βάθους του κοιμητηρίου:
Θέλω να αναφερθώ στον τελευταίο απαγχονισμένο των ηρώων της ΕΟΚΑ.
Λεγόταν Ευαγόρας Παλληκαρίδης, στα κυπριακά τον έλεγαν Βαγορή.
Μαθητής ακόμα 17χρονος, έλαβε μέρος στην αντίσταση κατά των κατακτητών Άγγλων. Την ημέρα της στέψης της Βασίλισσας Ελισάβετ, οι κατακτητές ανάρτησαν την βρετανική σημαία στο σχολείο του και αυτός την κατέβασε. Από εκεί ξεκινάει ο αγώνας του.
Την νύκτα της 18 Δεκεμβρίου 1956 (18 ετών) συνελήφθηκε από τους Αγγλους μαζί με άλλους συντρόφους του μεταφέροντας οπλισμό κοντά στο χωριό Λυσός στην Πάφο.
Στις 25 Φεβρουαρίου 1957 κατηγορήθηκε για μεταφορά πυροβόλου όπλου (bren-gun), αψηφώντας τις επιπτώσεις παραδέχτηκε ενοχή, και καταδικάστηκε σε θάνατο.
Της καταδίκης ακολούθησαν πολλές διαμαρτυρίες τόσον από την Κύπρο όσο και από το εξωτερικό. Εγινε αίτηση χάριτος προς την βασίλισσα των Αγγλων κατακτητών, αλλά στην "τρυφερή" καρδιά της 30-χρονης μητέρας και βασίλισσας δεν βρέθηκε εκείνο το ίχνος ανθρωπιάς που χρειαζόταν για να δώσει χάριν. Έγινε μια παγκόσμια κατακραυγή, ακόμα και ο πρόεδρος των ΗΠΑ ζήτησε να γίνει μετατροπή της ποινής.
Ήταν όμως ήδη καταδικασμένος ο Ευαγόρας, από τα βασανιστήρια των Άγγλων για να αποκαλύψει τους συνδέσμους του, είχε τυφλωθεί σχεδόν και είχε χάσει μερικά δάκτυλα….
Και καλύτερα έτσι! Γιατί ο Ευαγόρας, η ψυχή της Κύπρου, ποτέ δεν θα άντεχε τον οίκτο του κατακτητή, ... την ντροπή της χάριτος. Γιατί ο "Βαγορής" διψούσε για τον θάνατο που φέρνει λευτεριά, ... γιατί ο χείμαρρος που λέμε "Βαγορή" έπρεπε να ακολουθήσει την μοιραία του πορεία προς την ελευθερία και την αθανασία.
Ο Βαγορής απαγχονίστηκε τα μεσάνυχτα της 13ης Μαρτίου 1957.
Ηταν 18 ετών.
Είναι αθάνατος.
__________________
...και πιστεύω και ελπίζω και είμαι ελεύθερος...
...και πιστεύω και ελπίζω και είμαι ελεύθερος...