Σκουπίδια

Νεκροταφείο Αμαρουσίου

Νεκροταφείο Αμαρουσιου

Άγιος Ασώματος

Βρίσκεται στην είσοδο του μεταπαναστατικού οικισμού από τα νότια, στον παλιό δρόμο τη Κηφισιάς.  Μονόχωρος δρομικός ναός, καμαροσκέπαστος, με τρίπλευρη αψίδα ιερού. Η τοιχοδομία του είναι σε μεγάλο μέρος αμελής πλινθοπερίκλειστη , με ευρύτατη χρήση αρχαίου  και μεταγενέστερου υλικού. Επάνω από την είσοδο υπήρχε μικρο δίβολο παράθυρο. Εσωτερικά διατηρούνται αγιογραφίες στην καμάρα και στα δύο τύμπανα, του 18ου αι. μάλλον.

Ως πλάκα της αγίας τράπεζας έχει χρησιμοποιηθεί θωράκιο των μέσων του 10ου αι., ενώ στο μέτωπό της βρίσκεται αρχαία επιγραφή. Ο ναός επισκευάστηκε το 1967, οπότε επήλθαν ορισμένες μεταβολές στην μορφή του, με κυριότερες την προσθήκη οδοντωτής ταινίας στο τελείωμα της σκεπής και τη μετατροπή του δίλοβου παράθυρου σε τυφλή κόγχη.

Καμπούρογλου, 'Αναδρομάρης 'Αττκής, 89

Αμυγδαλιά

Άι-Γιάννης ο Πέλικας

Βρίσκεται στην κορυφή του υψώματος του Πέλικα και είναι μονόχωρος δρομικός ναός, καμαροσκέπαστος, με τρίπλευρη αψίδα ιερού. 'Ε χει ασυνήθιστο βόρειο προσανατολισμό. Είναι θεμελιωμένος στην θέση αρχαίου ιερού της Αμαρυσίας Αρτέμιδος και πολλά αρχαία και πολλα χριστιανικά spolia έχουν χρησιμοποιηθεί στην τοιχοποιία, που καλύπτεται με επιχρίσματα. Εσωτερικά είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες, που διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση. Ένα χάραγμα σχετικό με επίσκεψη του πατριάρχη Ιερεμία του Α' το 1529/30, που έχει διαβαστεί στο ιερί, αποτελεί το terminus ante quem για τη χρονολόγηση του. Άλλο χάραγμα στις τοιχογραφίες και δύο επιγραφές μαρτυρούν επισκευές κατά τα έτη 1576/77, 1740 και 1861 αντίστοιχα. Σύμφωνα με τον Καμπούρογλου, υπήρξε αρχικά μετόχι της μονής του Κυνηγού -γι' αυτό και είχε άλλοτε την επωνυμία Κυνηγός- και κατόπιν της μονής Πετράκη. 

Καμπούρογλου, Ίστορία Β'

Παναγιά Χελιδονού

Η Παναγία η Χελιδονού με το μικρό της σπήλαιο, βρίσκεται πάνω στην πλαγιά απ' όπου κατέβαινε παλιά το γεμάτο πεύκα και πλατάνια ρέμα της Χελιδονούς, στο δρόμο που οδηγεί από το Μενίδι στην Κηφισιά.

Το σπήλαιο είναι συνδεδεμένο με τη λατρεία των Νυμφών τα αρχαία χρόνια. Το πυκνό φύλλωμα των φυτών και των δέντρων, τα άφθονα νερά που έτρεχαν μέσα και γύρω από το σπήλαιο, δημιουργούσαν ιδανικό χώρο για τη λατρεία των Νυμφών.

Άλλωστε πολύ κοντά στην Κηφισιά υπήρχε το Νυμφαίο, σπήλαιο λατρείας των Νυμφών, όπου τελούνταν τελετές, τα Νυμφαία. Αργότερα στον ίδιο χώρο πρέπει να λατρεύτηκε και ο θεός Πάνας, ο οποίος χάρισε τα σπήλαια στη θεά Άρτεμη. Πράγματι λίγο αργότερα εμφανίζεται στο Αμαρούσιο η λατρεία της Άρτεμης, η οποία λεγόταν Αμαρουσία γιατί προερχόταν από την Αμάρυνθο της Ευβοίας.

Με την εμφάνιση της νέας θρησκείας υπήρξαν αλλαγές. Ο Χριστιανισμός γκρέμισε τα ιερά και στοίχειωσε τους τόπους λατρείας των ειδωλολατρών. Οι αρχαίοι θεοί έγιναν ξωτικά.

Χαρακτηριστική είναι η λαϊκή δοξασία των κατοίκων του Μενιδίου.

Από παλιά πίστευαν ότι στο ρέμα της Χελιδονούς υπήρχαν νεράιδες και δράκοι. Αναφέρεται μάλιστα ότι κάποιος μοναχός που διέμενε σε μια καλύβα στον Κηφισό, κυνήγησε με ξόρκια τις νεράιδες. Τις έκλεισε σε μια σπηλιά και ο Σταυρωμένος του ιερού φόβιζε τις νεράιδες που κινδύνευαν να πεθάνουν από πείνα και δίψα. Μια γυναίκα μαυροφορεμένη τις έκλεισε μέσα στο πέπλο της και όταν το άνοιξε πλήθος χελιδόνια πέταξαν στον ουρανό. Έτσι δικαιολογείται πιθανόν η ονομασία, Παναγία η Χελιδονού.

Το Μετόχι της Αγίας Φιλοθέης

Το Μετόχι Καλογρέζας είναι Μονή που ίδρυσε η Αγία Φιλοθέη των Αθηνών (1522-1589 μ.Χ.). 

Είναι το μοναδικό Βυζαντινό μοναστικό κτηριακό σύνολο που σώζεται στην περιοχή των Αθηνών.

Το μοναστήρι «Μετόχι Καλογρέζας» δεν σώζεται ανέπαφο. Σώζεται όμως η εκκλησία του, ή το «Καθολικό», όπως ονομάζεται η εκκλησία σε κάθε μοναστήρι. Επίσης σώζεται μέρος του περιτοιχίσματος, η Αυλόθυρα του Περιτοιχίσματος και μερικά κελιά. Όλα είναι υπό κατάρρευση.

Περιγραφή της Μονής «Μετόχι Καλογρέζας»: «Είναι Μετόχιον, περιτοιχισμένον. Τετραγωνικώς γειτνιάζεται εκ της ιδίας Μονής. Εντός του Μετοχίου καλογρέζας Εις Ναός με δώσεκα κελλία. Ποσά κατά στρέμματα 2. Τα τρία κελλία θολωτά, τα δε τέσσερα σκεπασμένα εις κακήν κατάστασιν.» (από την απογραφή του 1837 της Βασιλικής Διοικήσεως του Όθωνα)

O Κιουταχής στην επιδρομή που έκανε το 1826 στην Αττική (πολιορκία Αθηνών) κατέστρεψε ένα κομμάτι της μονής «Μετόχι Καλογρέζας».

Ο επισκέπτης μπορεί να εισέλθει στο χώρο της μονής, που δεν είναι περιφραγμένος. Ο χώρος στον περίβολο της μικρής εκκλησίας παρουσιάζει μια απόλυτα γαλήνια όψη, σε αντίθεση με το γύρω αστικό περιβάλλον.

Από το «Μετόχι Καλογρέζας» ξεκινά υπόγεια σήραγγα διαφυγής (δίοδος) που καταλήγει στο διπλανό Δήμο «Φιλοθέης - Ψυχικού». Καταλήγει στη σημερινή «Κρύπτη Φιλοθέης» όπου αναγέρθηκε τον 20ό αιώνα Ναός στο όνομα της Αγίας.

Σε μια επιφανειακή πρόχειρη εκσκαφή μέσα στο μοναστήρι «Μετόχι Καλογρέζας» βρέθηκε ένα γλυπτό επίκρανο από λευκό μάρμαρο, μεταβυζαντινών χρόνων. Αυτό καταγράφηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και παραδόθηκε στο Λαογραφικό Μουσείο του Δήμου Αμαρουσίου, όπου μπορεί να το δει ο επισκέπτης.

Από το επίκρανο αυτό μπορεί να εξαχθούν συμπεράσματα για την ομορφιά που είχαν τα διάφορα κτίσματα μέσα στο μοναστήρι στην ακμή του. (16ος αιώνας).

Αβίαστα προκύπτει το συμπέρασμα ότι το μοναστήρι «Μετόχι Καλογρέζας», το μοναδικό Βυζαντινό μοναστικό κτηριακό σύνολο που σώζεται στην περιοχή των Αθηνών, είναι ένα από τα μεγαλύτερα Ιστορικά, Θρησκευτικά και Πολιτιστικά Μνημεία της Αθήνας.