Το εξωκκλήσι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος βρίσκεται στα δυτικά του ποταμού Κηφισού, στην περιοχή Χαμόμηλο των Αχαρνών. Από εκεί περνούσε ο αρχαίος δρόμος που ακολουθώντας πορεία από Αθήνα προς Δεκέλεια, κατευθυνόταν προς την "Ωρωπίαν γην" και τη Βοιωτία. Στη θέση αυτή υπήρχε παλαιό μικρό μοναστήρι, από το οποίο σώζεται ο σημερινός ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
Η Μονή και ο ναός δέχτηκαν τη ληστρική επιδρομή αλλοθρήσκων οι οποίοι κατέστρεψαν το μεν μοναστήρι ολοσχερώς τον δε ναό εν μέρει. Ο τελευταίος αναγέρθηκε εκ νέου μετά από πολλά χρόνια.
Σύμφωνα με το Δημ. Γιώτα η σημερινή Αγία Σωτήρα είχε κάποτε την ονομασία Άγιος Νικόλαος. Ονομάστηκε έτσι μετά την απελευθέρωση, σε ανάμνηση της σωτηρίας του έθνους.
Ο ναός ανάγεται στον 15ο-16ο αι. και αποτελεί κλασικό δείγμα βυζαντινού ρυθμού, σταυροειδή με τρούλο και κεραμοσκεπή. Eσωτερικά έχει ξύλινο τέμπλο.
Εντυπωσιακές είναι οι ημικατεστραμμένες αγιογραφίες του 15ου - 16ου αι.
Αξιοσημείωτος είναι ο τρούλος με τον Παντοκράτορα που στηρίζεται σε τέσσερα τόξα και υποβαστάζεται από τέσσερις ολόσωμους κίονες από λευκό μάρμαρο ύψους 2,50μ.
Ο Ορλάνδος το 1933 έχει γράψει σχετικά:
"ο ναός είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος του τύπου των Ελλαδικών τετρακιονίων.....οι κίονες φέρουν αρχαία ιωνικά κιονόκρανα........εσωτερικώς διατηρεί τοιχογραφίας του 15ου ή 16ου αιώνα, τας πλείστας λίαν κακοτέχνως επισκευασμένας. Πλησίον του ναού διασώζεται ηρειπωμένος πύργος".
Ο καθηγητής Μπούρας αναφερόμενος στους κίονες υποστηρίζει ότι μόνο οι τρεις φέρουν ιωνικά κιονόκρανα, ενώ ο τέταρτος βυζαντινό.
Στην περιοχή της Αγίας Σωτήρας βρέθηκαν αρχαίοι τάφοι και, όπως βεβαιώνει ο Δημ. Γιώτας, μικρά κομμάτια από αγγεία ίσως της Μυκηναϊκής περιόδου. Δυστυχώς όμως μεγάλη μαρμάρινη σαρκοφάγος που είχε ερευνηθεί το 1978 βρέθηκε συλημένη. Στη θέση "λουτρό" βρίσκονταν ρωμαϊκά λουτρά που χρησιμοποιούσαν τη ροή του Ανδριάνειου υδραγωγείου.
Η Αγία Σωτήρα συνδέεται με ενδιαφέροντα έθιμα και παραδοσιακές γιορτές των Αχαρνέων, όπως "το Σωτήρεμα των σταφυλιών": Ανήμερα της γιορτής του ναού , 6 Αυγούστου, ξεκινούσαν οι ηλικιωμένοι με τα υποζύγια και οι νεότεροι με τα πόδια για την Άγια Σωτήρα στο Χαμόμηλο. Μετά τη Λειτουργία ηλικιωμένες γυναίκες γέμιζαν καλαθάκια με σταφύλια και τα έφερναν στο ναό. Ο παπάς ευλογούσε το νέο καρπό, και μοίραζε τα "Σωτηρεμένα σταφύλια" στο εκκλησίασμα. Πριν από την ημέρα αυτή δεν επιτρεπόταν να μπει κάποιος στο αμπέλι και να δοκιμάσει σταφύλια γιατί πίστευαν ότι θα πάθαινε υψηλό πυρετό(θέρμη). Η απαγόρευση λυνόταν από τον παπά με το τέλος της λειτουργίας.
Προπολεμικά την ημέρα της γιορτής της Αγ. Σωτήρας ένα αεροπλάνο περνούσε πάνω από το ναό και ο αεροπόρος πετούσε κέρματα για ν' ανάψουν κερί για λογαριασμό του.
Δυστυχώς σήμερα ανεξέλεγκτες επεμβάσεις καταστρέφουν τις σωζόμενες τοιχογραφίες, ενώ πλήρης είναι η εγκατάλειψη στον περιβάλλοντα χώρο.