Ο Λέων της Χαιρώνειας

Παυσανίας 9.40.10 Όπως πλησιάζει κανείς την πόλη βλέπει ένα κοινό τάφο των Θηβαίων που σκοτώθηκαν στη μάχη εναντίον του Φιλίππου. Δεν έχει επιγραφή, αλλά πάνωθέ του στέκεται ένα λιοντάρι, ίσως σαν αναφορά στην τόλμη των ανθρώπων. Το ότι δεν υπάρχει επιγραφή οφείλεται, κατά τη γνώμη μου, στο ότι το θάρρος τους δεν ανταμείφθηκε με την αντίστοιχη καλή τύχη.
Προσεγγίζοντας τη Χαιρώνεια από το δρόμο της Λιβαδειάς το πρώτο πράγμα που αντικρίζει ο επισκέπτης είναι ένα μαρμάρινο βάθρο με ένα τεράστιο λέοντα που κοιτάζει προς το δρόμο, σα να τον καλωσορίζει, περιτριγυρισμένος από κυπαρίσσια.

Η έκφραση του λέοντα είναι σοβαρή, σχεδόν θλιμμένη. Αρκετοί στο παρελθόν ερμήνευσαν την έκφραση αυτή σαν ένδειξη της θλίψης για τον αποδεκατισμό της επίλεκτης στρατιωτικής μονάδας των Θηβαίων, του Ιερού Λόχου.

Το μνημείο στήθηκε λίγο μετά τη Mάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ. για να σημαδέψει τον ομαδικό τάφο στον οποίο τάφηκαν κατά την παράδοση οι νεκροί ιερολοχίτες, όταν ο Φίλιππος επέτρεψε την ταφή των νεκρών στους Θηβαίους. Οι ανασκαφές που διενεργήθηκαν στα τέλη του 19^ου και στις αρχές του 20^ου αιώνα αποκάλυψαν πράγματι τους σκελετούς 254 ανδρών μαζί με τμήματα οπλισμού.