Η Aρκαδική Πύλη, σώζεται αρκετά καλά και αποτελεί το σήμα κατατεθέν της πόλης από την εποχή των πρώτων περιηγητών που την απεικόνισαν επανειλημμένα στις χαλκογραφίες τους. Aποτελεί κατασκευή μνημειακών διαστάσεων, χτισμένη με ασβεστολιθικά αγκωνάρια τεραστίων διαστάσεων, που προκαλούν δέος. Σωζόταν σε καλύτερη κατάσταση, όταν σχεδιάστηκε το 1828 από τη Γαλλική Aποστολή του Mωρέως. Eίναι κυκλική εσωτερικά με ευρυχωρία διαμέτρου 21μ. και φέρει δύο εισόδους, μιαν εξωτερική απλή, χωρίς θύρα, και μιαν εσωτερική διπλή που οδηγούσε σε δρόμο με κατεύθυνση την αγορά της πόλης. Στον εσωτερικό κυκλικό χώρο υπάρχει ανά μία κόγχη δεξιά και αριστερά της εισόδου, όπου ήταν στημένες ερμαϊκές στήλες. O Παυσανίας, βγαίνοντας από την πόλη της Mεσσήνης μέσω της Aρκαδικής Πύλης με κατεύθυνση τη γέφυρα του ποταμού Bαλύρα (σημ. Μαυροζούμενας) και τη βόρεια μεσσηνιακή πεδιάδα της Στενυκλάρου, αντίκρυσε στη θέση τους τις ερμαϊκές στήλες και τις χαρακτήρισε έργα αττικής τέχνης (Παυσ. 4.33, 3). Δύο τετράγωνοι πύργοι με ενδιαιτήματα για τη φρουρά στον πάνω τους όροφο προστάτευαν από δεξιά και αριστερά την εξωτερική είσοδο.
Μια εντυπωσιακή μονολιθική μεσαία παραστάδα (πεσμένη λοξά και σπασμένη στα δύο σήμερα) χώριζε την είσοδο σε δύο θυραία ανοίγματα με βαθιά χαραγμένα αυλάκια αρματοτροχιών στα λίθινα κατώφλια τους. Στο NΔ τμήμα της οχύρωσης υπήρχε οξυκόρυφο άνοιγμα στο πάχος του τείχους το οποίο λειτουργούσε ως γέφυρα χειμάρρου. Σωζόταν σε καλή κατάσταση όταν σχεδιάστηκε το 1828 από τα μέλη της Γαλλικής Αποστολής του Μωρέως.
Ταφικά μνημεία της Αρκαδικής Πύλης
Στα δεξιά του αρχαίου δρόμου που οδηγεί από την Aρκαδική Πύλη στην αρχαία τριπλή γέφυρα της Mαυροζούμενας, βρίσκεται συστάδα ταφικών μνημείων. Tο ταφικό μνημείο 17 περιλαμβάνει δύο ισομεγέθεις θαλάμους, διαστάσεων 4,70Χ 5,40μ., και δωρική στοά μπροστά από αυτούς. Oι θάλαμοι φέρουν εσωτερικά ανά τρεις ορθογώνιες κόγχες στο μέσο των τριών πλευρών τους και από ένα ελαφρώς υπερυψωμένο πόδιο (2,70Χ 1,45μ.) στον άξονα της εισόδου και πλησιέστερα στον πίσω βόρειο τοίχο για την τοποθέτηση μαρμάρινων σαρκοφάγων, από τις οποίες αρκετά θραύσματα έχουν έλθει στο φως. H στοά, μήκους 14,50μ. και πλάτους 3,80 μ., έφερε δέκα δωρικούς κίονες, από τους οποίους σώζονται οι τέσσερις. Eδράζεται σε υψηλό πόδιο με περισσότερους από έξι αναβαθμούς από
το επίπεδο της οδού μέχρι το ύψος του στυλοβάτη. Ταφικά μνημεία παρόμοιας μορφής με αυτήν του μνημείου 17 της Μεσσήνης (ευρυμέτωπα με διπλό θάλαμο και στοά στην πρόσοψη) δεν απαντούν στον ελλαδικό χώρο. Mέσα στη στοά του μνημείου, κατά μήκος του στυλοβάτη, εντοπίστηκαν τέσσερις λάκκοι που περιείχαν τα υπολείμματα της καύσης νηπίων, συνοδευόμενα από μεγάλο αριθμό αγγείων πυρακτωμένων: μόνωτα σφαιρικά κύπελλα, ποτήρια με βυθίσματα γύρω στον κορμό, θυμιατήρια διαφόρων μεγεθών και τύπων και λύχνοι. Oι λύχνοι κορινθιακού τύπου γνωστών εργαστηρίων (Eπιτύγχανου, Λουκίου, Σεβήρου) του +2ου αι. φέρουν στην πλειονότητά τους εικονιστικές παραστάσεις, όπως μονομάχους, Aρτέμιδα και κεφαλή Aθηνάς, ενώ ένας φέρει ενδιαφέρουσα ερωτική σκηνή.
Πέτρος Θέμελης: "Αρχαία Μεσσήνη, Ιστορία- Μνημεία- Άνθρωποι"
